Titel: Rond de wereld met professor Vening Meinesz en het Gouden Kalf aan boord van de Hr. Ms. K-XVIII
Spreker: Dhr. ir. B.C. Root
Datum: December 2016
Plaats: Science Centre van de TU Delft, Mijnbouwstraat 120,
2628 RX Delft
Samenvatting van de voordracht op zaterdag 17 december 2016
Op een koude winterdag, 21 november 1934, zette professor Vening Meinesz zijn slinger apparaat aan. Een paar minuten eerder dook de onderzeeboot, de Harer Majesteit K-XVIII, naar een diepte van 30 meter. Deze observatie zou de 500ste meting worden van een lange reeks observaties. De nieuwe dataset zou veel nieuwe mysteries over onze planeet helpen ontrafelen. Deze expeditie was het grootste onderdeel van het levenswerk van Vening Meinesz dat gepubliceerd is in wetenschappelijke artikelen gebundeld in vier volumes: ‘Gravity Expeditions at Sea’. De professor nam tijdens de expedities zijn speciaal ontworpen slinger apparaat mee, ook wel ‘Het Gouden Kalf’ genoemd.
Tijdens het begin van 1900 was het zwaartekrachtsveld van de aarde alleen gemeten op land. Het klassieke enkel-slinger instrument had een stabiele ondergrond nodig. Dit was niet haalbaar op schepen. Hierdoor was 73 procent van het zwaartekrachtsveld op aarde nog onbekend voor de geodetische gemeenschap. Een jonge civiele ingenieur van de Technische Hogeschool in Delft zou daar verandering in brengen. Na zijn promotie (met lof) aan de TH Delft in maart 1915 kreeg de jonge doctor Felix Andries Vening Meinesz de taak van de Rijkscommissie voor Graadmeting om het eerste Nederlandse zwaartekrachtreferentie-netwerk op te zetten. Voor dit project had hij een instrument nodig dat het zwaartekrachtsveld met de hoogste nauwkeurigheid kon bepalen. Dit apparaat bleek zo effectief te zijn in het verwijderen van externe beweging uit de metingen dat Vening Meinesz besloot het in onderzeeboten te gebruiken. Dit opende de mogelijkheid voor oceanografisch zwaartekracht onderzoek, wat leidde tot vele ontdekkingen voor de theorie van plaat tektoniek. Tijdens deze presentatie zult u Vening Meinesz, samen met kaptein Hetterschij en zijn bemanning, volgen aan boord van de Harer Majesteit K-XVIII. Van Den Helder tot Surabaya voeren zij langs en over interessante geologische en geodetisch locaties en leren wij hoe Venig Meinesz met zwaartekrachtsmetingen de vorm van de aarde kon bepalen. Gaat u mee op dit avontuur over de oceanen van onze aarde?
Informatie over de spreker, ir. B.C. Root
Bart Root behaalde zijn Master diploma aan de TUDelft op de faculteit Luchtvaart- en ruimtevaart technologie in 2012. Zijn master thesis was getiteld, Validating and improving the orbit determination of Cryosat-2. Tijdens zijn studies heeft hij ook bij EADS Astrium in Friedrichshafen, Duitsland gewerkt aan de vluchtsimulator en post-processing software van ESA’s SWARM missie. Cryosat-2 en SWARM waren beiden aardgerichte onderzoeksatellieten. Geïnspireerd door aardgericht satelliet onderzoek, startte hij zijn promotie in hetzelfde jaar bij de groep Astrodynamics and Space Missions, TU Delft. Het NWO-gesponsord onderzoeksvoorstel heette: Lithospheric and Upper Mantle Structures in Northwestern Europe derived by Satellite Gravimetry. Het doel van dit onderzoek is om globaal (satelliet) zwaartekrachtdata te combineren met seismische modellen van de ondergrond, om zo beter de beweging van onze aardkorst door postglaciale opheffing te voorspellen. Hij hoopt dit werk binnen enkele maanden te kunnen verdedigen voor een promotie commissie. Tijdens zijn tijd als promovendus heeft hij ook gewerkt aan een historisch en technologisch erfgoed project, een initiatief van de Bibliotheek van de TU Delft. Dat project beschrijft het werk van professor Vening Meinesz aan boord van de K-XVIII. Enkele resultaten kunnen worden bekeken op de informatieve website http://expeditiewikipedia.nl/#vening-meinesz