van steenbakkersambacht tot moderne procesindustrie
Titel: De baksteenindustrie in Nederland na 1850
Spreker: dhr. R.A.J. Vermeulen (Stichting Historie Grofkeramiek SHG)
Datum: Oktober 2016
Plaats: Science Centre van de TU Delft, Mijnbouwstraat 120,
2628 RX Delft
Samenvatting van de voordracht op zaterdag 8 oktober 2016
Het waren de Romeinen welke het steenbakkersambacht rond 60 AD naar ons land brachten. Op de Holdeurn bij Berg en Dal exploiteerden het Tiende Legioen de grootste steenbakkerij in onze streken in die tijd. Met de terugtocht van de Romeinen in de derde eeuw verdween ook het ambacht, om pas weer rond 1150 AD weer opnieuw in ons land geïntroduceerd te worden door de Cisterciënzer monniken. Lang vormden steenbakkerijen een karakteristiek beeld in het landschap. Langs de rivieren waren het de schoorstenen die de steenovens markeerden. Tussen Haastrecht en IJsselmonde waren ooit meer dan 30 steenbakkerijen in vol bedrijf. Rond 1850 telde Nederland bijna 470 steenbakkerijen, waar de stenen in seizoenarbeid werden vervaardigd. Al eeuwen lang geschiedde dit al min of meer volgens hetzelfde proces, zonder spectaculaire veranderingen. Stenen met de hand gevormd, op banen en hagen gedroogd om te worden afgebakken in veldbranden veldovens. Steenbakkerijen waar arbeidersgezinnen met noeste arbeid een schamel inkomen vergaarden. Zwaar werk en lange werkdagen waren de kenmerken op een steenfabriek.
Met de intrede van de industriële revolutie vinden er grote veranderingen plaats en zien we in nog geen 100 jaar het steenbakkerambacht veranderen in een moderne procesindustrie. Ging vroeger een steen tientallen keren door de hand gedurende de productie, tegenwoordig is het de metselaar die de steen vaak als eerste met de hand aanraakt. De voordracht wordt afgesloten met een film uit 1937 van de toen al sterk verouderde steenfabriek “De Spreeuwenhoek” in Ouderkerk aan de IJssel.
Informatie over de spreker, Rob A. J. Vermeulen
Rob Vermeulen is 2005 bestuurslid van de Stichting Historie Grofkeramiek SHG. Hij houdt zich intensief bezig met de toepassing, historie, productie en onderzoek van baksteen en grof bouwkeramiek. Staat landelijk bekend als expert voor restauratie en renovatie van dit mooie materiaal. Verder is hij verwoed verzamelaar van Nederlandse bakstenen met merk- of naamindrukken.
Hij bezit hiervan een fraaie en goed gedocumenteerde collectie welke als wisseltentoonstelling, via musea en oudheidskamers, door het land gaat. Waarschijnlijk bezit hij de meest uitgebreide databank met namen en locaties van Nederlandse steenfabrieken van nu en weleer. Daarnaast is hij een zeer actief, amateur historicus en auteur op het gebied van de grofkeramiek. Hij heeft dan al ook vele publicaties en boekwerken op zijn naam staan. In 2009 presenteerde hij voor de SHG de digitale encyclopedie van grofkeramisch Nederland.